تعریف باج افزار
باج افزار نوعی بدافزار است که فایل های قربانیان را رمزگذاری می کند. سپس، حمله کننده باجی را از قربانی طلب می کند تا دسترسی به اطلاعات را در صورت پرداخت، به او بازگرداند.
به کاربران توضیح داده می شود چگونه پول را پرداخت کنند تا کلید رمزگشایی را دریافت نمایند. هزینه ها می تواند در طیفی بین چند صد دلار تا هزاران دلار باشد که از معمولا طریق بیت کوین به مجرمان سایبری قابل پرداخت است.
باج افزار چگونه عمل می کند
چند حامل وجود دارد که باج افزارها می توانند برای دسترسی به کامپیوتر از آن استفاده کنند. یکی از رایج ترین سیستم های تحویل در فیشینگ است. پیوست هایی که همراه ایمیل به دست قربانی می رسند و در قالبی نشان داده می شوند که قربانی به آن ها اعتماد کند.
وقتی این فایل ها دانلود و باز شدند، کل کامپیوتر قربانی را از آن خود می کنند، به ویژه در صورتی که دارای ابزارهای داخلی مهندسی اجتماعی باشند که کاربران را به نوعی فریب می دهند تا به دسترسی اجرایی برسند.
برخی دیگر از انواع تهاجمی تر باج افزارها، همچون NotPetya، از حفره های امنیتی استفاده می کنند تا بدون نیاز به فریب کاربران، کامپیوترها را آلوده نمایند.
بدافزارها بعد از آن که کامپیوتر قربانی را در کنترل خود گرفتند، چند کار می توانند انجام دهند اما تا کنون رایج ترین اقدام، رمزگذاری بخشی یا همه فایل ها کاربر بوده است.
در صورتی که می خواهید متوجه جزئیات فنی شوید، موسسه Infosec نگاهی عمقی داشته است که چگونه چند نوع باج افزار فایل ها را رمزگذاری می کنند.
اما مهم ترین چیزی که باید بدانید آن است که در پایان فرایند، فایل ها را نمی توان بدون در اختیار داشتن یک کلید ریاضی که تنها حمله کننده از آن اطلاع دارد، رمزگشایی کرد.
پیامی به کاربر داده می شود و به او گفته می شود که فایل های او اکنون غیرقابل دسترس هستند و تنها در صورتی که قربانی پرداختی را به صورت بیت کوین غیرقابل پیگیری برای حمله کننده بفرستد، قابل رمزگشایی خواهند بود.
در برخی اشکال بدافزار، حمله کننده ممکن است ادعا کند که مامور نیروی انتظامی است و کامپیوتر قربانی را به خاطر وجود پورنوگرافی یا نرم افزار غیرمجاز در آن، از کار بیندازد و بعد از قربانی درخواست پرداخت جریمه نماید تا بدین صورت احتمال گزارش حمله به مسئولان کمتر شود.
اما بیشتر حملات زحمت این گونه ظاهرسازی را به خود نمی دهند. همین طور نوعی از آن ها با عنوان نشت افزار نیز وجود دارد که در آن حمله کننده تهدید می کند که داده های حساس هارد قربانی را علنی خواهد کرد مگر آن که باج افزار پرداخت شود.
اما از آن جا که یافتن و استخراج چنین اطلاعاتی برای حمله کنندگان کار دشواری است، باج افزارهای رمزگذاری تا به حال رایج ترین نوع آن ها بوده اند.
چگونه از باج افزار جلوگیری کنیم
چند گام دفاعی وجود دارد که می توانید برای جلوگیری از آلودگی باج افزاری انجام دهید. این گام ها به طور کلی در ارتباط با اقدامات مناسب امنیتی هستند و در نتیجه رعایت آن ها باعث بهبود کلی لایه های دفاعی شما در برابر هر نوع حمله ای می شود:
- سیستم عامل خود را پچ شده و به روز نگه دارید تا اطمینان حاصل کنید آسیب پذیری های کمتری برای سوءاستفاده وجود داشته باشد.
- اقدام به نصب نرم افزار نکنید مگر آن که دقیقا بدانید چه نرم افزاری و چه می کند.
- آنتی ویروس نصب کنید که برنامه های بدخواه مثل باج افزار را به محض ورود شناسایی می کند. همین طور نرم افزارهای اطلاع دهنده ای وجود دارند که مانع از اجرای اپلیکیشن های غیرمجاز در همان ابتدای کار می شوند.
- و البته، از فایل های خود مکررا و به صورت خودکار پشتیبان بگیرد! این کار از حمله بدافزاری جلوگیری نمی کند اما می تواند به شدت از آسیب وارد شده بکاهد.
حقایق و ارقام باج افزارها
باج افزارها تجارت بزرگی را به وجود آورده اند. پول زیادی در حوزه باج افزارها وجود دارد و بازار آن از ابتدای دهه تا کنون رشد زیادی داشته است.
در سال 2017، باج افزارها خسارت 5 میلیارد دلاری به بار آوردند که این میزان شامل باج های پرداخت شده، و هزینه و زمان صرف شده برای بازیابی از حمله بوده است.
این میزان، 15 برابر سال 2015 است. در سه ماهه اول 2018، تنها یک نوع باج افزار به نام سام سام، 1 میلیون دلار پول به صورت در قالب باج جمع آوری کرد.
برخی بازارها به طور خاص مستعد باج افزار و همین طور پرداخت باج هستند.
بسیاری از حملات سطح بالای باج افزاری در بیمارستان ها یا سایر سازمان های پزشکی روی داده است که اهداف وسوسه انگیزی هستند: حمله کنندگان می دانند به خاطر در خطر بودن جان انسان ها، این شرکت ها احتمالا ترجیح می دهند باج نسبتا کمی را بپردازند تا مشکل رفع شود.
تخمین زده می شود 45% حملات باج افزاری سازمان های مراقبت بهداشتی را هدف قرار دهند، و برعکس، 85% آلودگی های بدافزاری در سازمان های مراقبت بهداشتی از نوع باج افزار هستند.
نرم افزار ضد بدافزار شما لزوما از شما محافظت نخواهند کرد. باج افزارهای پیوسته توسط توسعه دهندگان نوشته و دستکاری می شود و بنابراین، امضای آن ها اغلب توسط برنامه های معمول آنتی ویروس تشخیص داده نمی شود.
در حقیقت، تا حدود 75% شرکت هایی که قربانی باج افزارها می شوند، دارای حفاظت به روز شده نقطه پایانی در کامپیوترهای آلوده خود بوده اند.
باج افزارها به اندازه گذشته رایج نیستند. تعداد حملات باج افزاری بعد از رشد انفجاری میانه دهه 2010، کاهش داشته هرچند که ارقام ابتدایی به قدری بالا بودند که اکنون نرخ ثابت دارد اما در سه ماهه اول سال 2017، حملات باج افزاری حدود 60% بدافزارها را شکل می دادند و اکنون این رقم به 5% کاهش یافته است.
آیا باج افزارها رو به افول هستند؟
علت این کاهش چه بوده است؟ از جهات بسیاری، این یک تصمیم اقتصادی بر اساس ارز مورد ترجیح مجرمان سایبری یعنی بیت کوین است.
به دست آوردن باج از قربانی همیشه نتیجه ای نامشخص داشته است. ممکن است قربانی پولی پرداخت نکند یا حتی اگر بخواهد پرداخت کند، ممکن است به اندازه ای با بیت کوین آشنایی نداشته باشد که بداند چگونه باید این کار را انجام دهد.
همان طور که کاسپرسکی اشاره می کند، کاهش باج افزار با رشد بدافزار استخراج ارز دیجیتال همراه بوده است که کامپیوتر قربانی را آلوده می کند و از قدرت آن برای استخراج بیت کوین استفاده می کند بدون آن که مالک کامپیوتر اطلاعی داشته باشد.
این راهی تمیز برای استفاده از منابع فردی دیگر جهت به دست آوردن بیت کوین است بی آن که هیچ یک از دشواری های جمع آوری باج را به همراه داشته باشد و با رشد قیمت بیت کوین در اواخر 2017، پیوسته جذاب تر شده است.
ولی این بدان معنا نیست که تهدید پایان یافته باشد. دو نوع متفاوت از حمله کننده باج افزاری وجود دارد: نوع حمله «کالایی» که در آن حمله کننده سعی می کند کامپیوترها را صرفا براساس حجم و بدون گزینشگری آلوده کند و پلتفرم های موسوم به «باج افزار به عنوان یک سرویس» را در آن ها جای دهد که مجرمان قادر به استفاده از آن خواهند بود؛ نوع دیگر مربوط به گروه هایی است که بر سازمان ها و بخش های آسیب پذیر بازار تمرکز می کنند.
باید در مورد نوع دوم مراقب باشید چون هر قدر هم که دوره شکوفایی آن گذشته باشد، ممکن است در دسته آن ها قرار گیرید.
با کاهش قیمت بیت کوین در سال 2018، تحلیل هزینه-منفعت حمله کنندگان ممکن است دوباره به روال سابق بازگردد. در نهایت، بنا به گفته استیو گروبمن، افسر ارشد تکنولوژی McAfee، استفاده از باج افزار یا بدافزار استخراج ارز، تصمیمی است که به حمله کنندگان مربوط می شود. «با کاهش قیمت رمزارزها، طبیعی است که بازگشت به باج افزارها روی دهد.»
نمونه های باج افزار
در حالی که باج افزار به لحاظ فنی از دهه 90 وجود داشته است، تنها طی پنج سال گذشته اوج گرفته و علت عمده آن نیز دسترسی به روش های پرداخت غیرقابل پیگیری مثل بیت کوین بوده است.
برخی از موارد حمله در زیر آمده است:
- حمله CriptoLocker، در سال 2013، عصر جدید باج افزارها را آغاز کرد و در زمان اوج خود، تا 500000 کامپیوتر را آلوده کرد.
- تسلاکریپت فایل های بازی را مورد حمله قرار می داد و در دوران حکمرانی خود پیوسته شاهد بهبود بود.
- Simple Locker اولین حمله باج افزاری گسترده ای بود که روی تلفن های هوشمند تمرکز داشت.
- WannaCry با استفاده از EternalBlue که توسط NSA تهیه شده بود و سپس توسط هکرها به سرقت رفته بود، به صورت خودکار از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر گسترش می یافت.
- NotPetya نیز از EternalBlue استفاده می کرد و ممکن است بخشی از حمله سایبری هدایت شده توسط روسیه علیه اوکراین بوده باشد.
- Locky در سال 2016 شروع به گسترش کرد و به لحاظ روش حمله مشابه نرم افزار بانکداری بدنام Dridex بود. یک نوع آن با عنوان «اوسایرس» از طریق فعالیت های فیشینگ گسترش یافت.
- Leatherlocker ابتدا در سال 2017 در دو اپلیکیشن اندرویدی Booster&Cleaner و Wallpaper Blur HD کشف شد. این بدافزار به جای رمزگذاری فایل ها، صحفه اصلی را قفل می کند تا دسترسی به داده ها ناممکن شود.
- Wysiwye نیز که در سال 2017 کشف شد، وب را به دنبال سرورهای باز پروتکل دسکتاپ از راه دور (RDP) اسکن می کند. بعد، سعی می کند اسناد RDP را برباید تا در شبکه نشر دهد.
- Cerber زمانی که در سال 2016 ظاهر شد، بسیار موثر نشان داد و برای حمله کنندگان 200000 دلار در ژوئیه آن سال پول جمع آوری کرد. این بدافزار از آسیب پذیری مایکروسافت برای آلوده کردن شبکه ها استفاده می کرد.
- BadRabbit در سال 2017 در شرکت های رسانه ای اروپای شرقی و آسیا گسترش یافت.
- SamSam از سال 2015 وجود داشته است و عمدتا سازمان های مراقبت درمانی را هدف قرار داده است.
- Ryuk اولین بار در سال 2018 پدیدار شد و از حملات هدفمند علیه سازمان های آسیب پذیری مثل بیمارستان ها استفاده می شود. این بدافزار اغلب در کنار سایر بدافزارهای دیگر مثل TrickBot استفاده می شود.
- Maze یک گروه باج افزاری نسبتا جدید است که به واسطه انتشار داده های سرقتی در صورت عدم پرداخت باج از سوی قربانی جهت رمزگشایی، شناخته می شود.
رابین هود یک نوع دیگر از EternalBlue است که شهر بالتیمور مریلند را در سال 2019 به زانو درآورد.
- GandCrab احتمالا سودآورترین باج افزار شناخته شده تاکنون است. توسعه دهندگان آن که برنامه را به مجرمان سایبری فروختند، مدعی
2 میلیارد دلار به صورت پرداختی قربانیان تا ژوئیه سال 2019 هستند.
- Sodinokibi سیستم های ویندوز مایکروسافت را هدف قرار داده و همه فایل ها به جز فایل های پیکربندی را رمزگذاری می کند. این بدافزار در ارتباط با GandCrab است.
- Thanos جدیدترین باج افزار در این لیست است که در ژانویه 2020 کشف شده است. این بدافزار به صورت «باج افزار به عنوان یک سرویس» به فروش می رسد و اولین بدافزاری است که از تکنیک RIPlace استفاده می کند. با این تکنیک، بیشتر روش های ضد-باج افزار قابل دور زدن هستند.